ÖDEME TAAHHÜDÜ İHLAL SUÇU (İİK m. 340)
“İCRA ve İFLAS KANUNU
Madde 340 – 111 inci madde mucibince veya alacaklının muvafakati ile icra dairesinde kararlaştırılan borcu ödeme şartını, makbul bir sebep olmaksızın ihlal eden borçlunun, alacaklının şikâyeti üzerine, üç aya kadar tazyik hapsine karar verilir. Hapsin tatbikine başlandıktan sonra borçlu borcun tamamını veya o tarihe kadar icra veznesine yatırmak zorunda olduğu meblağı öderse tahliye edilir; ödemelerini tekrar keserse, hakkında tazyik hapsine yeniden karar verilir. Ancak, bir borçtan dolayı tazyik hapsinin süresi üç ayı geçemez.”
Ödeme taahhüdünü ihlal suçu İcra ve İflas Kanununda düzenlenir. Bu suç ve suç için öngörülen ceza borcun ihlalinden değil; taahhüdün yani bir yükümlülüğün yerine getirilmemiş olmasından kaynaklanır. İlgili hükmün Anayasaya aykırılığı ileri sürülmüşse de Anayasa Mahkemesi aykırılığın oluşmadığına kanaat getirmiştir. Mezkûr maddede yer alan suçun oluşabilmesi için unsurları taşıması gerekir.
SUÇUN UNSURLARI
- Fail: Suç, fail bakımından özellik arz etmez. Taahhüt ile sözleşmedeki borcu üstlenen ve taahhüdü yerine getirmekten kaçınan kişi fail olarak nitelendirilir
- Mağdur: taahhüdün yapılmasına esas teşkil eden ve kesinleşmiş icra dosyasındaki alacaklı kişi suçun mağdurudur.
- Fiil: Ödeme taahhüdü çoğunlukla taksitler halinde yapılır. Borçlu her bir taksiti zamanında ödeyeceğine dair taahhüt vermiş olur. Bu ödemelerin vaktinde yapılmaması halinde suçun fiil unsurunun oluştuğu kabul edilir. Fiilin gerçekleşmiş olduğunun kabul edilebilmesi için kesinleşmiş geçerli bir icra takibinin varlığı gerekir. Kesinleşmiş takipte yer alan borca istinaden borçlu ile alacaklı tarafından borcun ödeneceğine yönelik taahhüt yapılmalıdır ve son olarak borcun asıl miktarı, faizi, faizin nevi, taksit miktarı, taksit sayısı, borcun ferileri ve tarihler açık bir şekilde belirtilmelidir. Ve son olarak taahhüdün icra dairesinde yapılması gerekir. Bu unsurları taşımayan belgeler mahkemece taahhüt olarak nitelendirilmemekte; dolayısıyla suçun oluşmadığı sonucuna götürmektedir. Örneğin ödeme emrinde yer alan faiz miktarı ile taahhütte yer alan faiz miktarı uyuşmuyorsa ya da faizin hangi dönemleri kapsadığına ilişkin tarihler belirlilik içermiyorsa ödeme taahhüdünün geçerlilik kazanmadığından ve dolayısıyla suçun oluşmadığından bahisle hüküm kurulacaktır.
- Manevi Unsur: Suç yalnızca kasten işlenebilen bir suçtur. Yani borçlu failin durumu bilerek ve isteyerek fiili gerçekleştirmesi gerekir. Kast dışında başka bir unsura (örneğin amaç) ihtiyaç duyulmaz.
YARGILAMA EVRESİNDEKİ DURUMU
Ödeme taahhüdünü ihlal suçu şikâyete tabi bir suçlar arasında yer alır. Alacaklının şikâyet hakkı taksitin ödenmemesinden itibaren üç ay ve fiilden itibaren bir yıl içinde düşer. Alacaklı kişi şikâyete konu taksitleri ve miktarı açıkça belirtmelidir. Yargılama neticesinde faile üç aya kadar tazyik hapsi cezası verilir. Her ihlal edilen taksit yeni bir şikâyet hakkı doğurur. Fakat bir borçtan dolayı birden fazla taksit ihlal edilmiş olsa dahi verilecek tazyik hapsi süresi üç ayı geçemez. Örneğin ilk ve son taksitin ödenmemesi dolayısıyla fail hakkında iki farklı şikâyette bulunulabilir fakat borçlu hakkında iki şikâyet hakkında verilecek tazyik hapsi süresi üç ayı geçemez. Tazyik hapsi seçenek yaptırımlara çevrilemez, ertelenemez ve HAGB hükümlerinden yararlandırılamaz. İİK m. 354 gereği kesinleşmeden itibaren iki yıl geçtikten sonra karar yerine getirilemez. Suç bakımından taraflar uzlaştırma yoluna gidemez. Tazyik hapsine karar verildiği sürede borçlu ihlal ettiği taahhüdünü yerine getirirse tazyik hapsi sonlandırılır.