YENİ İŞ ARAMA İZNİ
İş sözleşmelerinin bildirim yoluyla feshi halinde tarafların borçları bir süre daha devam etmektedir. Bildirimli fesihte işçinin kıdemine göre kanun belirli ihbar süreleri öngörmüştür. İhbar bildiriminin işçiye ulaştığı anda sözleşme feshedilmiş sayılmaz; kanuni sürenin bitmesine müteakip sözleşme son bulmuş olur. İşte bu noktada yani fesih iradesinin karşı tarafa ulaştığı tarih ile feshin hüküm doğuracağı tarih arasındaki dönemde tarafların sözleşmesel borçlarına ek olarak birtakım borçlar eklenir. Bunlardan birisi de işveren tarafından işçiye yeni bir iş bulabilmesi için verilen iş arama iznidir.
- YENİ İŞ ARAMA İZNİNİN VERİLMESİ
İşçi veya işveren tarafından fesih iradesi gösterildikten sonra işçiye bu iznin verilmesi zaruridir. İş Kanunu madde 27 ve Türk Borçlar Kanunu madde 421/2 bu hususu düzenler.
- Mezkûr hükümlere göre bu izin bildirim süresi içinde işçiye kullandırılmalıdır. Bildirim süresinden önce bu iznin kullandırıldığından bahisle hükmün aleyhine hareket edilemez.
- Bu izin süresi günlük asgari iki saattir. İş sözleşmesinde daha uzun bir süre kararlaştırılmışsa yahut işveren daha uzun süreyle bu iznin kullandırılacağını beyan etmişse kararlaştırılan süreden izin vermek gerekir.
- Yeni iş arama izninin iş saatleri içinde kullandırılması esastır. Nitekim bu izin türü ücretli bir izindir. İş saatleri haricinde kullandırıldığından bahisle sorumluluktan kurtulmak mümkün değildir.
- İznin, günün hangi zaman diliminde kullanılacağına karar verme yetkisi işverenin yetkileri arasındadır.
- YENİ İŞ ARAMA İZNİNİN TOPLU KULLANDIRILMASI
İşçi, ihbar süresinin başında, iş arama izninin toplu kullanılmasını istediğini işverene bildirmek suretiyle yeni iş arama iznini tek seferde ve toplu halde kullanabilir. İşçi talebini iletmiş ve henüz ihbar süresi başlamamışsa işveren bu talebi kabul etmek zorundadır. Eğer işçi talebini belirtilen sürede işverene iletmemişse toplu halde kullanma hakkını yitirmiş olacaktır.
Belirtmek gerekir ki yeni iş arama iznini toplu kullanmak isteyen işçi, izni işten ayrılacağı tarihten önceki günlere rastlatmak ve durumu işverene bildirmek zorundadır.
- İZİN SÜRESİ İÇİNDE YENİ BİR İŞİN BULUNMASI
Bu husus hakkında net bir durum bulunmamaktadır. Yargıtay’ın ihbar süresi içinde yeni işin bulunması halinde artık bu izne ihtiyaç kalmadığını belirtir kararlarının bulunması yanında; yeni bir iş bulunsa dahi işverenin bu izni kullandırmakla yükümlü olduğunu ifade ettiği kararları da yer alır. İznin veriliş amacı işçinin bu sürede yeni bir iş bulabilmesidir. İşçinin yeni bir iş bulması ile kanunda yazılı amaca ulaşılmış olacaktır. Dolayısıyla yeni bir işin bulunmasına rağmen işverence iş arama izninin verilmesinin gerekmeyeceği savunulabilecektir.
Belirtmek gerekir ki yeni iş bulmuş olmasına rağmen durumu gizleyen ve izinden yararlanan işçinin sadakat borcuna aykırılıktan dolayı sözleşmenin işverence haklı fesih gündeme gelebileceği savunulmaktadır.
- İZNİN KULLANDIRILMAMASI DURUMUNDA YAPTIRIM VE İSPAT FAALİYETİ
Yeni iş arama izni kullandırılmadığı takdirde, hesaplanacak süreye ilişkin alacağı işveren ödemekle yükümlüdür. İşveren eğer bu izni kullandırmak yerine işçiyi çalıştırmışsa çalıştırdığı sürenin ücreti yüzde yüz zamlı şekilde ödenmelidir. Yalnızca yeni iş arama izninin kullandırılmadığından bahisle sözleşmenin haklı sebeple feshi mümkün değildir. Fakat işçinin talebine rağmen izin verilmemişse sözleşmenin haklı nedenle feshi gündeme gelebilecektir.
Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 2009/9-593 Esas, 2010/20 Karar ve 27.01.2010 tarihli kararında iznin kullandırıldığına ilişkin ispat yükünün kime düştüğü açıklanmaktadır. Kararda yer alan şu ifadeler durumu netleştirmektedir: “Somut olayda davalı işveren, ihbar öneli içinde yeni iş arama izinlerini kullandırdığını kanıtlayabilmiş değildir.” İşbu gerekçelerle iznin kullandırıldığına yönelik yazılı bir beyanın alınması gerekir.
Fesih iradesinin gösterilmesinden önce işçi tarafından yeni iş arama izninden feragat ettiğine dair beyan geçerli kabul edilemez. Nitekim doğmamış bir haktan feragat edilmesi hukuk düzenince kabul edilmemektedir.